Çeşitli
dönemlerde çıkan Yargıtay kararlarında da yer verildiği üzere Yıllık izin hakları
işçinin çalışma döneminde ücret olarak ödenemeyeceği, yıllık iznin
kullandırılması gerektiği konularına yer verilmektedir. Ancak ücret ödemesi personelin
işten ayrıldığı tarihte mümkün olacağı da yasada ve Yargıtay kararlarında yer verilmektedir.
4857 Sayılı
İş Kanunu gereğince belirsiz süreli, kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışma
sözleşmeleri ile çalışan işçi 1 yılının tamamladıktan sonra yıllık iznini hak
etmekte ve yıllık iznini hak ettiği tarihten sonraki 1 yıl içerisinde
kullanması yasa gereğidir. İdari para cezaları, iş kazaları ve meslek
hastalıkları ile ilgili SGK tarafından yıllık izinlerin kullanılmaması veya
yasaya aykırı kullandırılması halinde rücu davaları sonucunda ciddi kayıplar
yaşanmaktadır.
Yıllık izin
kullanımları zorunlu hale getiren Yasal uygulamalara rağmen bu kısır döngü
devam etmektedir. 4857 Sayılı İş Yasası dışında 6331 Sayılı İSG Kanunu,5510
Sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu,6098 Sayılı Borçlar Kanunu ve bu kanunlarla
ilgili çıkarılan Yönetmelikler bulunmaktadır. Tüm bu yasal uygulamalara rağmen yıllık
izin kullanımları yasalara uygun olmadığı görülmektedir. İzinlerin zamanında
kullanılmaması nedeniyle işçi ve işveren kayıpları önemli boyutlara vardığı
görülmektedir.
Yıllık
İzin Konusunda Yasal Sorumluluklar,
4857 Sayılı İş Kanunu; 53
Maddesinde Yıllık İzin Hakkı ve süreleri açıklanmış ve Yıllık Ücretli İzin
Hakkından vazgeçilemeyeceği hususuna yer verilmiştir. 54 Maddesinde ise Yıllık Ücretli izne hak kazanma ve izin kullanma
dönemi konusunda açıklamalar yapılmıştır. Yasaya göre 1 yıl çalışması olan işçi
bir sonraki izin hak edeceği tarihe kadar hak ettiği yıllık iznini kullanmak
zorunda olduğu,56 maddede ise Yıllık iznin İşveren tarafından sürekli olarak
verilmesi yasal sorumluluk olduğu açıkça ifade edilmektedir.
Yıllık izin; işveren tarafından İşverenin
Yönetim Hakkı gereğince uygun bulunan tarihte kullandırılmalıdır. Kimlerin
hangi tarihte izin kullanacağı konusunda nihai karar işveren’ e aittir. Ancak
işveren işçi’ nin izin talebini işin durumunu değerlendirmesi ve uygulaması bir
ihtiyaç olarak ortaya çıkmaktadır.
Yıllık izin
kullanımında; ilk iznin en az 10 günlük kısmının 1 defada kullanılması halinde kalan
bakiye izinlerin ise işçi ve işveren arasında belirlenecek tarihlerde kullanılması
gerekmektedir. Son dönemde çıkarılan torba yasa ile İPC’ ını önleyen maddeler
bulunsa da ilk iznin 10 gün olarak kullandırılması yasal düzenlemeler
bakımından oldukça önemli bulunmaktadır.
SGK
bakımından Yıllık izinlerin zamanında ve yasaya uygun kullandırılması en önemli
konu olarak görünmektedir. Yıllık izin kullanımı için zorlama yapılsa da sadece
olayı yaşayanlar bu riskleri öğrenmektedir.
5510 Sayılı
Sosyal Güvenlik Kanunu ile işverenin almadığı tedbirler nedeniyle İş Kazası yaşanması
halinde maliyetler işverene yansıtılmaktadır. Alınmayan tedbirlerden birisi
yıllık izinlerin işçiye kullandırılmaması veya ilk bölümün 10 gün olarak
kullandırılmaması halidir.
Yıllık izin kullanımları
ile ilgili İşçi ve-işverenlerin bilgi eksikliği ve son dönemde yapılan yasal
değişikliklere uyum sağlanamaması sonucu izin kullanımları ile ilgili
uygulamalarda önemli riskler yaşandığı görülmektedir.
Yıllık izinlerin yasaya uygun olarak kesinlikle
kullandırılması hem işçiyi ve hem de işvereni risklerden korumaktadır. İşçi’
nin çalışma döneminde izin süresinin para olarak ödenmesi yasal
olarak sakıncalı ve risklidir.
İş
kazalarının ile ilgili yaşanacak riskli alanlar ve sonuçları oldukça fazladır.
Ancak bu yazıda sadece yıllık izinlerin doğru ve zamanında kullandırılmaması
veya hatalı kullanılması sonucu oluşan riskler ele alınmıştır.
Ø
Yıllık
İzinlerin Yasaya uygun kullandırılmaması halinde İş Kazası riskleri,
Ø
İzinlerin
işçi tarafından istenmesine rağmen verilmezse işçi haklı nedenle iş
sözleşmesini feshederek tazminat alma hakkı bulunması,
Ø
İş
kazası halinde yıllık izni zamanında kullandırmayan işverene, SGK tarafından
fatura edilen maliyetler. (1 milyon TL), (Malülen emeklilik halinde 2 milyon
civarında)
Ø
Yıllık
izinlerin birikmesi nedeniyle işten çıkışlarda önemli ödemelerin yapılması,
Ø
İşçinin
dinlendirilmemesi nedeniyle sık sık yaşanan iş kazaları sonucu iş kayıpları,
motivasyon bozulması, verimsizlik yaşanması,
Ø
İşyerinde
İSG tedbirleri alınmaması, işçinin bilgilendirilmemesi halinde yaşanan iş kazası
riskleri,
Ø
Yıllık
ücretli izni yasaya aykırı şekilde
bölme,İzin ücretini yasaya aykırı şekilde
veya eksik ödeme, Sözleşmesi feshedilen işçiye yıllık izin ücreti ödememe halinde
personel başına 333TL İPC ödenmesi,
Yukarıda kısmen yer verilen risklerin
önlenmesi için işverenlerin ve işçilerin Yasalar konusunda bilgilendirilmesi ve
gereken tedbirlerin alınması ile sorunlar ortadan kaldırılmakta veya kısmen
azaltılmaktadır.
İşçileri Bekleye Riskler;
Ø
Yıllık
izinlerini kullanmama nedeniyle kusurlu veya kısmı kusurlu durumlar sonucu yaşanacak riskler,
Ø Yıllık İzinde iken başka iş yerinde
çalışma halinde SGK tarafından yansıtılacak tedavi maliyetleri,
Ø
İşçinin
kendi kusuru halinde İşveren ve SGK tarafından yansıtılacak maliyetler,
Ø
İşverenler
tarafından yasaya uygun belirlenen İSG kurallarına uymamama sonucu Vücut
Bütünlüğü’ nün Bozulması, Çalışamama Riski, Gelir Kayıpları,
Ø İşverenin uyarılarına rağmen yıllık
izin kullanmama sonucu oluşan riskler,
İşverenler’ e tavsiyemiz 2017 ve 2018 yılları
izinlerinin kullandırılması için planlama yapmak, yasada belirlenen şekilde işçilerine
izinlerini kullandırmak,( bir bölümü 10 gün blok) geçmiş yıllar izinleri varsa
işten ayrılma halinde izin ücretini ödeme yoluna gitmeleridir. Son
olarak çıkarılan Yıllık İzin Yönetmeliği Yasaya aykırı olarak çıkarılmıştır.
Yıllık izin kullandırılırken Yasada yer verilen bir bölümü 10 gün olarak kullandırılmadığı takdirde İPC ve Yasal uygulamalardan kaçma imkanı bulunmamaktadır. Yasaya uymak zorunludur.
İşçi’ ler
ise işverenin yönetim hakkı gereğince belirlenen zamanlarda yıllık izinlerini
kullanmaları gerekmektedir. Ancak Unutulmaması gereken en önemli konu 1 yılını
tamamladıktan sonra işçinin sonraki yıl içerisinde yıllık iznini yasada
belirlenen sürede kullanmak zorunda olmasıdır.
Yıllık
izinler ile ilgili kurallara uyulmaması halinde iş kazaları nedeniyle SGK
tarafından yansıtılan maliyetler olacağı gibi işçinin sağlığını kaybetmesi
sonucu gelecekte yaşayacağı gelir
kayıpları oldukça fazladır.
Saygılarımla.
Şakir
Gülsever
İş ve Sosyal
Güvenlik Müşaviri
İK Yönetim Danışmanı-Eğitmen