Değişen yasal uygulamalar nedeniyle işçi
işveren ilişkilerinin yürütülmesi her geçen gün zorlaşmaktadır. Şirketler; alınmayan
tedbirler, yanlış uygulamalar nedeniyle İş davaları, İşe iade davaları gibi uygulamalar
sonucu önemli maliyetlere katlanmaktadır. İşten ayrılan personelin alacak
talepleri nedeniyle 5 yıl veya 10 yıl boyunca açılacak davalar ile şirketlerin önemli
kayıplar yaşadıkları görülmektedir. Ancak ödenmeyen işçi alacakları ve
uygulamalarda işçilerin hak aramalarını kolaylaştıracak yasal düzenlemelerin yapılması
faydalı bulunmaktadır.
Yakın dönemde yürürlüğe giren ARABULUCUL' luk Kanunu ile sorunların mahkemeler yerine hukuk bürolarında çözülmesi önemli bir
gelişmedir. Tarafların son aşamaya gelmeden tedbir almaları faydalı
bulunmaktadır. Şirketlerin alt yapılarında işçi alacakları ve işe iade davaları
ile ilgili tedbir almak ve uygulamaları doğru yapmaları zorunluluk haline gelmiştir.
Yasa gereğince bugüne kadar 1-2 yıl
süren işçi hakları ile ilgili alacak talepleri ve işe iade davaları 3 hafta gibi
kısa bir sürede çözüme kavuşmak zorunda olduğu gibi arabulucu ücretleri ödemek
zorunda kalınacaktır. Bazı mahkemeler şimdiden arabulucular ‘ a gidilmesi
konusunda hak arayan işçileri yönlendirmeye başlamışlardır. İşçi-işveren arasında Arabulucu toplantılarında
anlaşma sağlanması veya anlaşılamaması halinde açılacak iş davaları konularında
şimdiden hazırlık yapılması gerekmektedir.
Hizmet akdine tabi çalışmalara ait zorunlu sigortalılık
sürelerinin tespiti, yani hizmet tespit davaları ise istisna olup Arabuluculuk
kapsamı içerisinde değildir. Bu nedenle açılacak davalarda dava açmadan önce
Kuruma başvurmuş olma şartı aranmaz. Doğrudan İş Mahkemesinde dava açılabilir.
İş kazası ve meslek hastalığından
kaynaklanan tazminat konuları hariç işçi ve işveren alacağı, tazminatı,
işe iade taleplerinde dava açmadan önce Arabulucu' ya başvurulmuş olması dava
şartı olarak aranacaktır.
Arabulucu ile işçi haklarının karara bağlanması?
İşçilik hakları ve işe iade için Arabulucu’
ya başvurulması halinde belirlenen Arabulucu tarafından şirketine davet yazısı
gönderilerek anlaşma için işlemler başlatmaktadır. Davet edilen işveren 30 gün
içinde daveti kabul ederse Arabulucu görüşmeleri başlamaktadır. İşveren 30 gün içerisinde cevap vermez ise Bakanlığa
bildirim yapılacaktır.
Taraflardan birisinin belirlediği
Arabulucu ile toplantı yapılması ve 3 hafta içinde sonuçlanması gerekmektedir.
3 hafta içerisinde anlaşma olmadığı takdirde 1 hafta sonra 1 kez daha görüşme
yapılabilir.
Arabulucu’ da anlaşma sağlanmadığı
takdirde bu durum tutanakla tespit edilecek ve taraflara 1 er örneği
verilecektir. Bu aşamadan sonra 2 hafta içinde dava açılması gerekmektedir. 2
Hafta içinde dava açılmadığı takdirde alacaklı taraf talebinden vazgeçmiş
olarak kabul edilecektir. Arabulucu' ya gitmeden dava açılması halinde mahkeme
tarafından kabul edilmeyecek, bu sonuca göre dava kabul veya
reddedilecektir.
Şirketler Arabulucu ve İş Mahkemeleri
için nasıl tedbir alınmalıdır?
a) Mevcut uygulamalarının arabulucu
görüşmesinde koruyucu durumunu denetlemek,
b) Arabulucuya giden dosyalarda
eksiklikler varsa tedbir almak,
c) Yasal uygulamaların doğru yapılmasını
sağlayacak tedbirler almak,
d) İşçi hak ve alacakları ile ilgili
doğru düzenlemeler yapmak,
e) Sağlıklı işçi özlük dosyası ve
belgeleri oluşturmak,
f) Arabulucu görüşmelerine uygulamaları
bilen uzmanlar ile katılmak,
g) İşten ayrılan personel ile ilgili
yasal tedbirleri almak,
Bu tedbirlerin alınması halinde
öncelikle Arabulucu' da kazanmak veya maliyeti düşürücü pazarlıklar için hazır
olmak gerekmektedir.
Şirketler tedbir almazsa ne kaybeder?
Yasalar uygulamalar bakımından şirketler
hazır değilse ve tedbir almamışsa fazla mesai alacakları, yıllık izin
alacakları, kıdem ve ihbar tazminatları, yanlış hesaplama farkları (Kıdem ve
ihbar), Arabulucu ücretleri, geçmişe yönelik işçi alacaklar nedeniyle İdari
Para cezası ve vergi cezaları ödemek
zorunda kalacaklardır. Geçmişe yönelik
yapılacak bildirgeler ve vergi beyanname cezaları ilgili ay sayısı kadar
artacaktır. Ayrıca işe iade de 4 aylık boşta geçen süre ücreti ve işe
başlatmama tazminatları sorunu daha çabuk çözüleceği için işe başlatma ve
tazminat kayıpları artacaktır.
İş Kanununda gerekli düzenlemeler
yakın zamanda sonuçlanması beklenmektedir. Ancak Mahkemeler devam eden davalar
ile ilgili işçi-işverenleri Arabulucu' lara göndermeye başlamışlardır.
Şirketlere tavsiyemiz Arabulucu’ da
kaybetmemek için gerekli düzenlemeleri şimdiden hayata geçirmeleridir Son
dakika da çözüm bulmaya çalışmak hak kayıplarına neden olacaktır. Eski
dönemlerde dosyaya belge koyma ve davayı uzatmak imkanları artık bulunmamaktadır.
En fazla 4 haftada sonuç alınması gerekmektedir.
Bilhassa işe iade davaları en önemli
konulardan birisidir. Sön dönemde Yargıtay Kararları ile işe iade kavramı
önemini yitirmesi nedeniyle işçi’ nin işe başlamaması hak kayıpları yeni
dönemde 1-2 ayda Arabulucu’ da karara bağlanacağı için gecikmelere güvenerek işe
iade ile ilgili işlem yapma dönemi kapanacaktır.
Saygılarımla.
Şakir Gülsever
İş ve Sosyal Güvenlik Müşaviri
İK Yönetim Danışmanı,
Bilirkişi ve Eğitmen