Ülkemizde bulunan firmalar çalışma hayatında maliyetlerini azaltmak, yönetimlere personel maliyetlerini düşük göstermek veya ihtisaslaşmış şirketlerden alt işveren hizmeti alarak çalışmaktadır. Asıl işveren firmaların iş yapma şekillerine göre bazı zamanlarda çalışma şekli nedeniyle önemli maliyetlere katlanmakta bazı durumlarda ise tedbir almadıkları için işletmelerini kaybetme riski ile karşılaşılmaktadır.
Yönetsel olarak sürecin doğru yönetilememesi, gereken önemin verilememesi nedeniyle çoğu zaman bu sistem şirketlerin önemli kayıplara yaşamasına neden olmaktadır.
Bu duruma neden olan olaylar incelendiğinde;
a) Asıl işveren-Alt işveren sözleşmelerinin doğru düzenlenmemesi,
b) Yasalarda yer verilen hükümlere dikkat edilmeden çalışılması,
c) SGK İşyeri açılışlarının doğru yapılmaması,
d) Alt işveren personeli ücret ödemelerinin kontrol edilmemesi,
e) SGK giriş çıkışlarının ve eksik günlerin kontrol edilmemesi,
f) Aylık bildirge ve sigorta ödemelerinin kontrol edilmemesi,
g) Alt işveren işçileri tarafından açılan davaların kaybından asıl işverenin sorumlu olması,
h) Ödenmeyen sigorta primi ve para cezalarının asıl işverenden tahsil edilmesi,
i) % 5 Hazine Yardımı ve diğer teşviklerin asıl işverenden geri alınması,
Gibi nedenler Asıl işverenin önemli kayıplar yaşanmasına neden olmaktadır,
Bu durumun son örneği Türkiye’ de faaliyet gösteren 165 yıllık Alman çelik devine uygulanan hacizler oluşturmaktadır. Türk Alt işveren işçilerinin alacakları 1,4 Milyon lira için haciz uygulanmış, Fabrikada bulunan ham madde ve makinelere el konularak üretim durdurulmuştur. Makine ve ham maddelerin satılarak işçi alacakların karşılanması için icra dairesinin gösterdiği depolara konarak satışa çıkarılmıştır.
Almanya ile yaşanan ekonomik sorunlar nedeniyle taşerona ödeme yapılmaması nedeniyle de olsa, Alt işveren-asıl işveren ilişkisinde ödenmeyen işçi alacaklarının esas sorumlusu yasalar gereğince Asıl İşverendir. Bu nedenle işverene açılan alacak davalarında işçilerin tüm alacakları asıl işveren ödemek zorunda bulunmaktadır.
Bu nedenle yukarıda yer verdiğim diğer riskler ile birlikte işçi ücret ve diğer haklarının zamanında ödenmemesi ve sistemin kontrol edilmemesi sonucu işverenleri kısa veya uzun vadede önemli riskler beklemektedir.
Asıl işverenlerin yukarıda yazılı riskleri taşımaları nedeni ile sözleşme yapılması aşamasından başlayarak tedbir almaları gerekmektedir. Bazı firmalar bu eksikliklerini tamamlamak, alt i-asıl işveren ilişkileri yönetmek için hizmet almakta, alt işverenlerinin risklerini de önlemek için sistem kurmakta veya alt işverenlerini yapılandırmaktadır.
Firmalara tavsiyemiz alt işverenle çalışıyorsanız veya çalışmayı düşünüyorsanız sözleşme aşamasından başlayan ve sözleşme süresince hatta sözleşme bitiminde risklerinizi önleyecek tedbirler almanız önemli bulunmaktadır. Alt işveren ile sözleşmeniz sona erse de işçilerine karşı sorumluluklarınız Ücret ve benzeri alacaklarda 5 yıl, Kıdem ve İhbar tazminatı bakımından 10 yıllık zaman aşımına tabidir. Bu olaylardan haberi olmayan binlerce firma dava açıldığında risklerini öğrenmektedir.
Saygılarımla
Şakir Gülsever
İşve Sosyal Güvenlik Müşaviri
İK Yönetim Danışmanı
Bilirkişi-Eğitmen