İşçi’ lerin iş yerinden çeşitli
nedenlerle işten ayrılmaları sırasında yasada belirlenmiş olan şekil ve
şartları taşıyan ibraname düzenlenmesi ve imzalatılması zorunludur. Düzenlenen İbranamenin
geçerli olması için işçi ’nin işten ayrıldığı ayda tahakkuk ettirilen ücret, fazla,mesai
gibi kazançlar dışında yapılan ek ödemeler,sosyal hakları ile kıdem ve ihbar
tazminatı hak ederek işten ayrılması halinde kıdem ve ihbar tazminatları,
yıllık izin alacakları gibi tüm ödemlerin doğru hesaplanarak bordroya konması
ve ibra alınması gerekmektedir.
İşçinin işten ayrılması sırasında
imzalatılan ibranamenin geçerli olması için yapılan ödemeler ibranamede detayları
ve tutarları ile yer verilmesi gerekmektedir. 6098 Sayılı Borçlar Kanunu’ 420 maddesinde yer verilen düzenleme şekline göre ibranın
geçerli olması için ibra sözleşmesinin yazılı olması, İbra tarihi itibariyle sözleşmenin
sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması,
İbra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak
tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığı ile yapılması
ifadesi yer almaktadır. Aksi durumda düzenlenen
ibranın geçersiz olacağı konusuna yer verilmiştir.
Ayrıca BK. Madde 132- Borcu doğuran işlem kanunen veya taraflarca belli bir şekle bağlı
tutulmuş olsa bile borç, tarafların şekle bağlı olmaksızın yapacakları ibra
sözleşmesiyle tamamen veya kısmen ortadan kaldırılabilir hükmüne yer
verilmiştir.
İş yerlerinde, İnsan Kaynakları veya
Mali İşler birimi tarafından yapılacak ilişik kesme işlemlerinde işçinin tüm
alacaklarının ve tazminatlarının doğru hesaplanması, bordro ve ibraname' lerin
yasada belirtilen şekil şartlarını taşımaları ve ibraname’ nin işçinin işten
ayrıldığı tarihten 1 ay sonraki tarihte imzalatılması şartı getirilmiştir.
İbranamenin imzalatılması ile ilgili
sorunlar çeşitli şekillerde bulunan yollar ile giderilmeye çalışılmaktadır. Burada
önemli olan İbranamenin 1 aylık sürede imzalanması çok anlamlı bir ifade olarak
düşünmediğimiz gibi şirketlere çeşitli zorluklar getirmektedir. Bu durumun nedenine gelince işçinin işvereni ibrası
5-10 yıllık zaman aşımı süresinden sonra gerçekleşmektedir.
İbraname neden geçersiz olmaktadır?
İbra konusunda asıl üzerinde durulması
gereken düzenlenen ibraname işçi tarafından imzalansa bile geçerlilik konusu
her zaman tartışma konusudur. Değerlendirmemize göre yasal olarak işverenin
borçtan kurtulması,İbraname’nin geçerli olması için işçi haklarının ve
alacaklarının doğru hesaplanması gerekir. Yanlış yapılan uygulamalar sadece
işten çıkış aşamasında değil çalışma döneminde de gerçekleşmektedir.
Yapılan bu hatalı uygulamalar sonucu
ibraname düzenlense de işçiye imzalatılsa da işveren borçtan kurtulamadığı gibi açılan
davalar hatalı uygulamalar sonucu kaybedilmekte, özenle düzenlenen ve kanundaki
şekil şartlara uygun bir ibraname düzenlense de geçerli kabul edilerek borçtan
kurtulma imkanı bulunmamaktadır.
İbraname hangi hallerde geçerliliğini
kaybeder.
Bu durumun nedenleri incelendiğinde 6098
Sayılı Borçlar Kanunu’ 146 maddesi ile
kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarında 10 yıl, 147 Maddesinde ise ücret ve
benzeri alacaklarda zaman aşımı süresi ise 5 yıl olarak belirlenmiştir. Bu
maddelerin getirdiği yükümlülüklere göre işverenler işçilere ödenmesi gereken herhangi
bir hakkını ödemedikleri takdirde Mahkeme, Çalışma ve İş Kurumu Müdürlüğü, SGK
gibi kurumlara yapılacak başvurularda iş yerinde yanlış yapılan uygulamalar,
eksik hesaplamalar nedeniyle işçi alacakları ve hakları yeniden
hesaplanmaktadır. Bu durumda ibraname' ler geçersiz veya bir kısım hakların
ödendiğini gösteren bir belge haline gelmektedir.
Eksik ödenen ücret,fazla mesai,ulusal
bayram ücretleri,kıdem ve ihbar tazminatları hesabına bazı hakların
konmaması,kıdem ve ihbar bedeli hak edenlere ödenmemesi, eksik
hesaplamalar,ödenmeyen yıllık izin ücretleri,prim ödemelerin,in yapılamaması
veya eksik ödenmesi , ayrıca alt işveren
işçilerinin haklarının ödenmemesi veya eksik ödenmesi hallerinde asıl işverene açılacak davalardaki
ibraname' ler bu durumların varlığı halinde
geçerliliğini yitirdiği,ödenmeyen haklar olması halinde geçerli olmadığı
gibi borçtan kurtulmada ispat gücü
bulunmayacaktır.
İbraname hangi hallerde geçerli kabul
edilir.
Yukarıda kısaca açıklandığı üzere
ibraname' lerin geçerli ve ispat gücü olması bakımından işverenlerin yapması
gereken düzenlemeler ile verilen işçinin
ha etiği tüm işçilik alacak ve haklarının çalıştığı dönemde ve işten ayrılma
sırasında yasalara uygun ödeme yapılması, bordroların yasalara uygun olarak düzenlenmesinden sonra ilgili dönemlerde
işçilere imzalatılarak zaman aşımı süresi 5-10 yıl saklanmalıdır. İşçi' nin işten ayrılan sırasında tüm belgeler ile birlikte
düzenlenen ibranamenin şekil ve şartlara uygun düzenlenmesinden sonra ispat
gücü olacağı gibi ibraname geçerli kabul edilecektir.
Saygılarımla
Şakir Gülsever
İş
ve Sosyal Güvenlik Müşaviri
İK yönetim Danışmanı, Bilirkişi, Eğitmen