Son günlerde en fazla tartışılan
konuların başında gelen “işçinin Geçici İş Göremezlik döneminde
ücretinin bordroya konarak ödenmesi veya ödenmemesi” konusunda tartışmalar yapılmaktadır. Bu
konulara değişik tarihlerde yazdığım yazılarda yer vererek yayınlamama rağmen
gruba üye arkadaşlarımız tarafından halen bilgi eksikliği ve durumun karmaşıklığı
nedeniyle devamlı olarak gündemde tutulduğu görülmektedir.
Bu konuya
açıklık getirilebilmesi için “Geçici İş Göremezlik kavramı” na açıklık getirmek
için 3 Kanunda yer alan bilgilere göre inceleme yapmakta yarar bulunmaktadır.
1-4857 Sayılı İş Kanunu,
2-5510 sayılı Sosyal
Güvenlik Kanunu,
3-6098
Sayılı Borçlar Kanunu.
İşçilere
geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi gerektiği zamanlarda geçici iş
göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri,
ödeme yapılan kurum veya sandıklar tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü
üzerinden ödenir. (İşverenin ödeme zorunluluğundan
bahsedilmemektedir)
Aynı madde' de“Hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir “ hükmüne yer verilmiştir.
Aynı madde' de“Hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir “ hükmüne yer verilmiştir.
Genel olarak 4857 Sayılı iş Kanunun
49/4 maddesine dayanılarak yapılan yorumlarda yer verilen konularda bu konuya
açıklık getirmemektedir. 4857 Sayılı İş Kanunun 46-47-48 inci maddelerinde
geçici iş göremezlik değil hafta tatilleri, ulusal bayram günleri personelin
çalıştırılması halinde ücret ve mesailerin nasıl ödeneceğine yer verilmiştir. Raporlu
olunan dönemde hafta tatilleri, ulusal bayram ve genel tatil günleri için ödeme
yapan kurum ve sandıklar tarafından ödeneceği yasada yer almaktadır..
Kanunlar Bakımından
Uygulamalar
4857 Sayılı
İş Kanunu 10.06.2003 Tarihinde kabul edilmiş ve yürürlüğe girmiştir. Ancak bu
konuda asıl uyulması gereken kuralların uygulamasında 01.10.2008 Tarihinde
yürürlüğe giren 5510 sayılı SGK Kanunu hükümlerinin esas alınması gerektirmektedir.
SGK Kanunu, diğer
kanunlardaki uygulama ve istisnaların kurum tarafından kabul edilmemekte, bu konuda 5510 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunun
uygulamalarının geçerli olduğunu kabul etmektedir.
Kurum kendi kanunu
kapsamındaki işlerde 4857 Sayılı İş Kanunu,6331 Sayılı İs Sağlığı ve Güvenliği
Kanunu,6098 Sayılı Borçlar Kanunu’nda yer verilen konulardaki tüm işlemlerde 5510
Sayılı SGK esas alınarak karar verileceği hükmüne yer verilmiştir.
Bu nedenle”
Geçici İş Göremezlik” Konusunda 4857
Sayılı İş Kanununda bahsedilen ücret ödeme, SGK alınan Geçici iş Göremezlik
ödemelerinin mahsup edilmesi kavramlarının önemini yitirdiği görülmektedir. SGK
uygulamaları esas alınmalıdır.
B-
5510
Sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu bakımından Geçici İş Göremezlik ödemeleri:
Yasa
kapsamında Kanun’ un 18 maddesinde geçici iş göremezlik ödemleri konusuna yer verilmiş, ayrıca 5510/ 96 maddesinde ise yersiz yapılan
ödemlerin geri alınması hakkında açıklamalar yapılmıştır.
MADDE
96- Kurumca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı
sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine,
genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere,
fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen bu kanun kapsamındaki her
türlü ödemeler; kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin
tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu
ödemelerin yapıldığı tarihlerden
faizleri ile birlikte geri alınır hükmüne yer verilmiştir.
Geçici
iş göremezlik ödemlerinin hangi halde olursa olsun (İş kazaları, Meslek hastalıkları,Analık
ve doğum v.b.) genel şartlarda
Geçici iş göremezlik ödeneği ödenebilmesi
için;
- Sigortalılık niteliğinin sona ermemesi,
- Doğumdan önceki 1 yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması,
- Bu süre içinde işyerinde çalışmamış olması,
- Doğum olayının gerçekleşmiş olması, gerekmektedir.( İş kazaları, meslek hastalıklarında olayın meydana gelmiş olması)
Ayrıca SGK
tarafından çıkarılan Yönetmelik, Genelge ve tebliğiler ile Denetim standartlarında
yer verilen açıklamalara göre
Geçici iş göremezlik ödeneği
ödenirken;
a) Sigortalının
istirahatli olduğu devrede çalışmadığının işveren veya Kanunun 4 üncü
maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olanlar tarafından
beyan ve belgelenmesi gerekecektir.
b) İstirahat raporu almasına rağmen
hekimden çalışabileceğine dair rapor olmaksızın iş yerinde çalışan sigortalıya
çalıştığı süreye ait, geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyecektir.
Mevcut
durumda işçinin raporlu olduğu sürede ücret ödenmesi halinde işçi çalışıyor
olarak gösterilmektedir. Bu durumda personelin raporlu olduğu günlerde çalışmış
gibi sigorta primi ödenmesi 96 maddeye göre yanıltıcı beyan olarak kabul
edilmektedir. SGK' nun Geçici İş Göremezlik ödemesini yersiz yapmış duruma düşmesi
nedeniyle geri alınacağını beyan
edilmektedir.
Sosyal Güvenlik
Kurumu kendi Denetim Elemanları’ ve Sayıştay Denetimine tabi olması nedeniyle
10 yıl içerisinde denetimler ile ortaya çıkan geri alma işlemini yapmakta, geri
alamadığı takdirde bu işte hatası olan denetim elemanlarından istemektedir.
Konunun
önemi bakımından diğer kanunlarda da bu konuda uygulamalar olsa da Sosyal
Güvenlik Kanunu kapsamındaki tüm işlemler kendi kanunu ve denetimleri ile
yapılmakta diğer yasalardaki uygulamalar kabul edilmemektedir.
Sosyal
Güvenlik Kurumu Kanunun 01.10.2008 tarihinde yayınlandığı düşünüldüğünde
şirketlerin işçinin raporlu olduğu dönemde işyerinde çalışıyor gösterilmesi
önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmakta ve yersiz ödemelerin 10 yıllık süreçte
işverenlerden geri alınması kavramı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca işçinin çalıyor
gösterilmesi halinde veya fiilen çalıştırılması halinde 6331 Sayılı İş Sağlığı
ve Güvenliği Kanunu kapsamında yaşanacak iş kazaları olması halinde Maluliyet
aylıkları dahil işverene yansıtılmaktadır.
Aylık prim
hizmet belgelerinde işçi raporlu sürede çalışmamıştır kaydı koyarak Geçici İş
Göremezlik ödeneği verilmesini sağlamak aynı bildirgede 30 gün çalışmış gibi
prim yatırmak SGK tarafından yanıltıcı beyan olarak kabul edilmekte ve yersiz
yapılan ödeme olarak işverenden talep edilmektedir.
Aslında bu
şekilde işçiye ödeme yapılması şirketlere önemli zararlar verdiğini unutmamak
gerekir. İşverenin böyle bir ödeme yapma zorunluluğu yoktur. SGK ödemeleri
artik vaktinde yapmakta ve ayakta tedavilerde personel asıl ücreti kadar veya
daha fazla Geçici İş Göremezlik ödemesi almaktadır.
İşyerlerinde
yapılan Geçici İş Göremezlik Ödemeleri ile ilgili yanlış uygulamalarının işverenlere
maliyetleri ve diğer sorunlar hakkında bir sonraki yazımda açıklamalara yer
vereceğim.
Saygılarımla
Şakir
Gülsever
İş ve Sosyal
Güvenlik Müşaviri
İK Yönetim
Danışmanı