İş davalarının işverenler tarafından kaybedilmesindeki en büyük sorun, davalar için yeterli tedbir alınmaması, iyi savunma yapılmaması, yeterli belge oluşturulmamasından kaynaklandığı ortaya çıkmaktadır. Personel dosyaları incelendiğinde genellikler 3–4 evrakla personel dosyaları oluşturulduğu, personelin çalışma dönemi ile ilgili belge oluşturulmadığı görülmektedir.
Konu hakkında detaylı açıklamalar ile davaların açılma nedenleri ve dava sayısı incelenerek işverenlerin davaları kaybetme nedenleri ve çözüm önerilerine yer verilecektir.
DAVALAR NEDEN AÇILIYOR?
Çalışma döneminde veya işten ayrıldıktan sonra, haklarını alamayan tüm çalışanların dava açarak haklarını aramaları, her çalışanın en doğal hakkı olduğu gibi haklarını aramaları yasalar ile korunmaktadır. Mahkemeler açılan davalara bu bakış açısı ile bakmaktadır. Açılan iş davalarında, mahkemeye sunulan dava dilekçelerinde personel alacakları dışında işçilerin, hakları olmayan taleplere de yer verilmekte, her şey dava konusu yapılabilmektedir.
Bazı şirketlerde işverenler tüm yükümlülüklerini yerine getirmelerine rağmen İnsan Kaynakları ve İş Mevzuatını konusunda uygulama hataları, bilgi eksikliği gibi nedenlerle davalar açılmakta, yapılan hatalar sonucu işverenler bilgi eksikliği ile kendilerini savunamamakta davaları kaybetmektedirler.
İşverenler, açılan iş davalarında haklı olduklarını, davayı kazanmaları gerektiği konusunda kendilerine güvenmelerine rağmen, mahkemelerden çıkan kararlar işverenler yönünden olumsuz olarak sonuçlanmaktadır. Davaların kaybedilmesinde en önemli faktör, işverenlerin haklı olduklarını ispatlayamamaları, savunmalarını güçlendirecek belgeleri mahkeme dosyalarına koyamamaları ve en önemlisi ise personelin çalışma döneminde şirketlerin İnsan Kaynakları uygulamalarına gereken önemi vermemelerinden kaynaklandığı görülmektedir.
İşverenler açılan davalarda kendilerini savunmak için her şeyi yaptıklarını iyi bir avukata sahip olduklarını düşünerek, İnsan Kaynakları ve diğer personel uygulamalarına gereken önemi vermedikleri için davaları kaybetmektedirler. Her türlü tedbiri aldıklarına inanmalarına rağmen mahkemelerin, işçi lehine karar vermesi nedeniyle davaların kaybedilmesi hususunda şikâyetçi olduklarını da belirtmektedirler. İş Mahkemelerinde iyi bir savunma her zaman davayı kazanmaya yetmemektedir. Dava öncesinde iyi hazırlanmak, gereken çalışmaları zamanında yapmak, daha fazla tedbir almanın gerekli olduğunu düşünmek veya nasıl tedbir alacakları konusunda araştırma yapmak en önemli unsur olmaktadır.
DAVA AÇILMA SÜREÇLERİ
1- ÇALIŞMA DÖNEMİ ALACAKLARI: Personel çalışırken hakları için dava açma hakkına sahiptir. Dava açılması nedeniyle işten çıkarılması yasa gereğince mümkün değildir. İşçinin dava açması nedeniyle işten çıkarılması halinde, 4857 Sayılı İş Kanunun 18. maddesinin 3 fıkrası gereğince iş sözleşmesinin feshi geçerli neden oluşturmadığı için mahkemeler tarafından işe iade kararı verilmektedir.
2- ÜCRET ALACAK DAVALARI: Personel işten ayrıldıktan sonra 5 yıl içerisinde ücret ve benzeri alacakları için dava açma hakkına sahiptir. 4857 sayılı iş kanunun 32. maddesinin son fıkrası gereğince personel alacaklarında zaman aşımı süresi 5 yıldır. BU madde gereğince işçi alamadığı ücret ve benzeri alacakları için 5 yıl içerisinde dava açma hakkına sahip bulunmaktadır.
3- KIDEM VE İHBAR TAZMİNATI DAVALARI: 818 Sayılı Borçlar Yasasının 125. maddesi gereğince kıdem ve ihbar tazminatlarında zaman aşımı süreci 10 yıl olduğu hükmü yer almaktadır. Bu nedenle personel alamadığı veya eksik hesaplandığına inandığı kıdem ve ihbar tazminatı konusunda 10 yıl içerisinde dava açma hakkına sahiptir.
4- ALT İŞVEREN İŞÇİLERİ DAVALARI: Yukarıda 3 Madde halinde özetlenen dava açma süreçleri aynı zamanda alt işveren işçileri içinde geçerli olup aynı sürelerde alt işveren işçileri, alt işveren ve asıl işverenlere birlikte dava açma hakkına sahip bulunmaktadır.
İşverenlerin tedbir almamaları, personel haklarını ödememeleri veya eksik ödemeleri, açılabilecek davalara hazırlıklı olmamaları, personel konularına gereken önemi vermemeleri halinde açılan davalar devamlı artacak ve işverenler, önemli miktarlarda tazminat, fazla mesai, işe iade tazminatları, avukat masrafları ve diğer ödemeleri kaybetmek durumunda kalacaklardır.
Tüm işverenlerin, şikâyetlerinin ortak noktası “Her türlü tedbiri aldıkları halde mahkemeler tarafından işçi lehine karar verildiği” konusunda toplanmaktadır.
Mahkemeler, iş davalarında öncelikle inceleme yaparken yasalar tarafından belirlenen çerçevede çalışanların hakları için güvence oluşturmak zorunda bulunmaktadır. Öncelikle personel alacaklarını teminat altına almak, işçilerin haklı oldukları durumları değerlendirmek ve işçi haklarını koruyacak kararlar vermektedirler.
Yargıtay tarafından verilen kararlar bu konularda önemli bilgiler vermektedir. Personel hakları için her zaman dava açma hakkına sahiptir. İşveren, işçinin açtığı davalarda işçinin haklarını ödediğini, haklı olduğunu her türlü belgeyle ispatlamak zorunda olup yasal defterleri ile ispatlayamadığı takdirde davaları kaybetmektedir.
10.06.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Yasasının getirdiği 3 önemli kural ortaya konulmaktadır. Her şey yazılı belgeye bağlı olmak zorundadır. ( Sözlü ifadelerin önemi yoktur), Her yazıda konular açık ve net olarak yer almalı, her belge imzalı olmalıdır.
Firmalar, etkin İnsan Kaynakları sistemi kurmamaları, yukarıda yazılı kuralları ihmal etmeleri, personel çalışma döneminde belge oluşturmamaları, dosya ve belgeleri mahkemeye iyi sunamamaları nedeniyle açılan davaları kaybetmektedirler.
AÇILAN PERSONEL DAVALARI
Açılan davaların çeşitleri incelendiğinde,
- İşçi tarafından Ücret ve benzeri alacakları işin açılan davalar,
- İşçinin haklı nedenle sözleşmesini feshetmesi halleri,
- İşverenin haklı nedenler fesih yapması hali,
- İşverenin fesih halleri için açılan İşe iade davaları,
- Kıdem ve İhbar tazminatı talepleri için açılan davalar,
- İş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle açılan davalar,
- Alt İşveren personeli tarafından, asıl işverene hakları için açtığı davalar,
- Yıllık izin hakları ve alacakları için açılan davalar,
- Fazla mesai alacakları için açılan davalar,
- İşçi tarafından açılan kötü niyet tazminatları,
- Çalışma koşullarının değiştirilmesi nedeniyle açılan davalar,
Çeşitli personel davaları açılmaktadır.
DAVALAR NEDEN KAYBEDİLİYOR?
Personel davalarını sonuçları değerlendirildiğinde davaların kaybedilme nedenleri,
- Şirketlerini İnsan Kaynakları bakımından yapılandırılmamaları,
- Personel belge düzeni bulunmaması veya çok yetersiz olması,
- İnsan kaynakları uygulamalarına gereken önem verilmemesi,
- Şirketlerde iş yasası uygulamalarının doğru yapılmaması ve belgeye bağlanmaması,
- Yasal mevzuatı ve uygulamalarını bilen yönetici ve uzmanların az olması,
- Personel haklarının doğru hesaplanmaması ve tam olarak ödenmemesi,
- Fazla mesai ile ilgili takip sisteminin oluşturulmaması, bordrolarda gösterilmemesi,
- Şirket personel uygulamalarının doğru yapılmaması nedeniyle eksik savunma yapılması,
- Davaların mahkemedeki savunmalarla kazanılacağına inanılması,
- Eğitim alınmadan kulaktan dolma bilgilerle uygulama yapılması,
- İkili ücret ödemleri nedeniyle personel kıdem ve ihbar tazminatlarının eksik ödenmesi,
Gibi nedenlerle İş davaları kaybedilmektedir.
Bu işlemlerin doğru yapılması halinde şirketler davalara daha iyi savunma yapacak, bu şekilde davaları kazanma şansı en az hasarla atlatılacak veya davaları kazanacaklardır. Ancak, asıl önemli olan şirket uygulamalarını hukukçulara iyi anlatmak için sistem kuracak danışmanlara veya konuya hakim yöneticilere sahip olmakla çözülecektir.
Yukarıda kısaca belirtmeye çalışılan uygulamaların zamanında yapılmaması, etkin dokümantasyon hazırlanmaması nedeniyle İşverenler davalara % 70 kaybetmiş olarak başlamaktadırlar. Şirketler İnsan Kaynakları, Personel Özlük hakları, ücret ödemeleri ve İş ve Sosyal Güvenlik uygulamaları konularına hakim olmayan yöneticiler, uzmanlar, muhasebe ve finans birimleri yöneticileri ile çalışmaktadırlar. İşçi –İşveren ilişkilerinde, işverenler personel ile ilgili sorunlarda önlem almamakta, davaların açılması sırasında davada yapılacak, savunmayla kazanacaklarını düşünmelerine rağmen bu konuda başarılı olmadıkları görülmektedir.
İşverenlerin öncelikli yapmaları gereken işlemler, personelin dava açmaması için personelin, haklarını öderken gereken dikkati göstermeleri veya açılan davaların kazanılmasını sağlayacak, belge sistemini kuracak tedbir almalarından geçmektedir.
İŞVERENLER DAVALARI KAZANMAK İÇİN NE YAPMALI?
İşverenler, iş davalarını kazanmak için dikkat etmeleri gereken hususların başında uygulamaları bilen, dava öncesi ve sonrası hukuk birimlerine destek olacak, savunmalara görüş katabilecek, İK konularına hakim yönetici veya danışmanlarla çalışarak personel konularında şirketi yapılandırmak ve alınacak tedbirler ile davaları kazanmak olmalıdır.
Alınması gereken tedbirler:
- Personel uygulamalarını doğru yapmak,
- Denetim yaptırmak, yaşanması muhtemel riskleri öğrenmek,
- Davalara karşı tedbir alacak şekilde İnsan Kaynaklarını yapılandırmak,
- İş davaları ve İK uygulamaları için danışmanlık hizmeti almak,
- Sistemi devamlı olarak kontrol etmek, İşçi-işveren ilişkilerini iyi yönetmek,
- Etkin dokümantasyon sistemi ve iyi bir personel dosyası oluşturmak,
- Performans değerleme sistemi kurmak veya geliştirmek,
- Alt işveren ilişkilerini iyi yönetmek, gelecek için tedbir almak,
- Personel dosyaları ve belge düzeni oluşturulması için tedbir almak,
- Yapılan personel işlemlerini devamlı denetim altında tutmak,
- Davalar için savunma desteği almak( İnsan Kaynakları uzmanları, danışmanlar),
- Personelin çalışma döneminde belge düzenini iyi yönetmek,
- Personelin işten ayrılma sürecini iyi yönetmek
- Dava açılmaması için personelin haklarını tam olarak ödemek,
Gibi tedbirler alınması halinde şirketler davaları kazanmak için önemli mesafeler alacaklardır.
Yukarıda açıklamaya çalıştığımız üzere işverenlerin İş davalarını kaybetmemeleri için alınacak tedbirle ve çalışmaların yapılmaması halinde işverenler açılacak davalar sonucunda önemli riskler ve maliyetler ile karşılaşması muhtemel bulunmaktadır.
Saygılarıma
Şakir Gülsever
İK Yönetim Danışmanı
FSEK gereğince Kaynak Gösterilmeden yayınlanamaz.